Chuyện thưởng Tết, thưởng cuối năm ở các nước
(NLĐO) - Mỹ, Trung Quốc - hai nền kinh tế hàng đầu thế giới đều giảm chi trả tiền thưởng cuối năm trong khi tiền thưởng năng suất lao động đang gia tăng ở Trung Đông.
Cùng là tiền thưởng Tết, thưởng cuối năm nhưng mỗi quốc gia có cách chi trả, tên gọi và sự ràng buộc pháp lý không giống nhau.
Mỗi nước một kiểu thưởng Tết
Khoản tiền thưởng cuối năm ở nhiều nước trên thế giới thường được gọi là tiền lương tháng 13 hoặc 14, tương đương với một hoặc hai tháng tiền thưởng bổ sung ngoài 12 tháng lương tiêu chuẩn. Theo nền tảng tuyển dụng toàn cầu Borderless, ở châu Âu - bao gồm Đức, Bỉ, Pháp, Hà Lan và rất nhiều nước khác trong khu vực, khoản tiền này gọi là thưởng cuối năm và Giáng sinh.
Đáng chú ý, ở một số quốc gia, lương tháng 13 và 14 là nghĩa vụ pháp lý mà người sử dụng lao động phải thực hiện trong khi ở những quốc gia khác, đây chỉ là thông lệ không bắt buộc.
Cũng có ngoại lệ khi tại Áo - một quốc gia châu Âu, luật pháp yêu cầu bên sử dụng lao động phải chi trả tháng lương thứ 13 và 14 cho người lao động vào tháng 6 và cuối tháng 11 hằng năm. Tại Đức, mặc dù các quy định về việc làm không yêu cầu chi tiền thưởng tháng thứ 13 nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn chọn cách trả tiền thưởng vào cuối năm dương lịch.
Trong khi đó, ở Trung Đông, nơi lương tháng 13 và 14 vốn không phổ biến, tiền thưởng năng suất lao động lại đang gia tăng. Đặc biệt, Ả Rập Saudi và Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất xem đây là thông lệ.
Các quốc gia châu Á cũng có quy định và thông lệ trả thưởng cuối năm khác nhau. Ở Trung Quốc, dù không phải là quy định chính thức nhưng lương tháng 13 thường dựa trên hiệu suất làm việc của nhân viên và được trả vào dịp Tết Nguyên đán. Còn người sử dụng lao động ở Nhật Bản có thông lệ trả lương tháng 13 và 14 vào tháng 6 và tháng 12 hằng năm.
Riêng tại Ấn Độ, Indonesia, Philippines, việc trả lương tháng 13 phải theo quy định pháp luật.
Thưởng Tết ở Mỹ năm nay ra sao?
Theo báo cáo của công ty phần mềm tính lương Gusto, dựa theo mức lương thưởng tại hơn 300.000 doanh nghiệp nhỏ ở Mỹ, mức thưởng tiền mặt bình quân mà người lao động nhận được vào cuối năm 2023 là 2.145 USD, giảm 21% so với năm trước.
Sự suy giảm tiền thưởng xảy ra ở tất cả các nhóm ngành nghề với các mức độ khác nhau. Nếu như ở nhóm công ty công nghệ, mức giảm thưởng chỉ 3,8% thì tại các công ty du lịch và giao thông, mức giảm lên tới 36%. Báo cáo của Gusto chỉ ra rằng tỉ lệ thất nghiệp cao là nguyên nhân dẫn đến sự sụt giảm tiền thưởng.
Các nhà giao dịch làm việc tại Sở Giao dịch chứng khoán New York (NYSE) - Mỹ. Ảnh: Reuters
Không chỉ tiền thưởng giảm ở hầu hết các lĩnh vực mà số người lao động được nhận thưởng cũng giảm xuống. Trong số 22 ngành công nghiệp mà Gusto khảo sát, có 16 ngành chứng kiến tỉ lệ nhân viên được nhận thưởng suy giảm.
Giám đốc nghiên cứu Liz Supinski tại Tổ chức đào tạo quản lý nguồn nhân lực WorldatWork (Mỹ) nhận định so với điều chỉnh lương, việc điều chỉnh tiền thưởng là biện pháp linh hoạt hơn để các công ty ứng phó với điều kiện kinh tế thay đổi.
"Điều khiến tôi ngạc nhiên là sự suy giảm tiền thưởng xảy ra ở cả những ngành khó tìm người giỏi hiện nay, như thực phẩm và đồ uống, y tế, bán lẻ. Tôi cũng không nghĩ là mức giảm ở những lĩnh vực đó lại lớn đến như vậy" - nhà kinh tế trưởng Liz Wilke tại Gusto tỏ ra khá bất ngờ.
Bà Wilke chỉ ra một trong những yếu tố dẫn đến việc tiền thưởng cuối năm 2023 giảm với tốc độ hai con số ở một vài ngành nghề là do doanh nghiệp không còn tuyển dụng mạnh mẽ như 1 năm trước. Bên cạnh đó, tình trạng lạm phát cao và lao động nghỉ việc ồ ạt khiến nhiều công ty ở Mỹ đã phải đưa ra những gói lương, thưởng hấp dẫn trong 2 năm qua để giữ chân nhân viên nên giờ đây, nguồn tài chính của họ không còn dồi dào.
Tháng 11-2023, số lao động tự nguyện nghỉ việc ở Mỹ giảm xuống mức thấp nhất kể từ tháng 9-2020. Khi người lao động bớt tự tin về khả năng tìm kiếm một công việc khác, chủ sử dụng lao động cũng có xu hướng thưởng ít hơn.
Người dân xếp hàng bên ngoài một trung tâm việc làm ở Louisville - Mỹ. Ảnh: Reuters
Châu Âu: Dự báo tiền thưởng năm 2024 giảm
Tình trạng giảm thưởng không chỉ xảy ra ở Mỹ mà còn phổ biến ở châu Âu. Sự kết hợp giữa bất ổn kinh tế toàn cầu và bất ổn địa chính trị đã làm giảm sự lạc quan của hàng loạt ngân hàng từ London - Anh đến khu tài chính Frankfurt - Đức.
Các ngân hàng đầu tư châu Âu như Deutsche Bank AG (Đức), UBS Group AG (Thụy Sĩ) và Societe Generale SA (Pháp) đã có kế hoạch giảm tổng số tiền thưởng chi trả năm 2023 sau một năm khó khăn. Các giám đốc điều hành tài chính, nhà tư vấn và công ty tuyển dụng nhân tài được hãng tin Reuters phỏng vấn đều dự đoán tiền thưởng sẽ hạn chế và việc làm sẽ bị cắt giảm nhiều vào năm 2024.
Trong khi hoạt động cho vay tiêu dùng bùng nổ nhờ các động thái nới lỏng chính sách của ngân hàng trung ương, tỉ suất lợi nhuận hiện giảm xuống khi cạnh tranh tiền gửi ngày càng gay gắt. Ông Ronan O'Kelly - người đứng đầu Bộ phận ngân hàng, doanh nghiệp và tổ chức tại châu Âu thuộc Công ty tư vấn Oliver Wyman (Mỹ) - nhận định triển vọng trong vài năm tới đối với các ngân hàng là doanh thu không đổi. Các ngân hàng châu Âu buộc phải cắt giảm chi phí để cố gắng vượt qua thời kỳ kinh tế suy yếu, điều này đồng nghĩa với việc sa thải nhân lực trong lĩnh vực vốn cần nhiều lao động.
Làn sóng sa thải nhân sự ở châu Âu dự kiến còn tiếp diễn trong năm 2024. Trong ảnh: Các tòa nhà cao tầng ở London - Anh. Ảnh: Reuters
Một số nguồn thạo tin tiết lộ với hãng tin Bloomberg rằng nhân viên ở một số đơn vị hoạt động tốt vẫn có thể nhận được khoản thưởng cao hơn nhưng tổng số tiền thưởng vẫn giảm.
Giám đốc tài chính của Deutsche Bank AG James von Moltke cho biết tiền thưởng theo năng suất lao động sẽ phản ánh kết quả hoạt động trong năm 2023. Trong khi đó, doanh thu tại ngân hàng đầu tư này đã giảm 12% trong 9 tháng đầu năm ngoái.
Tương tự, tại công ty dịch vụ tài chính Societe Generale (Pháp), mức sụt giảm doanh thu năm 2023 là 2,5% và đối với UBS Group AG là 7,3%.
Trung Quốc: Chỉ thưởng khi doanh thu tốt
Một báo cáo gần đây của cổng thông tin tuyển dụng Zhaopin (Trung Quốc) cho thấy tiền thưởng trung bình cuối năm 2023 dành cho nhân viên văn phòng đã sụt giảm khá mạnh do doanh nghiệp phải kiểm soát chi phí trước những bất ổn về kinh tế. Báo cáo này dựa trên cuộc khảo sát khoảng 50.000 nhân viên văn phòng ở các thành phố lớn như Bắc Kinh và Thượng Hải.
Người dân tham dự ngày hội việc làm ở Bắc Kinh - Trung Quốc. Ảnh: Reuters
Tuy nhiên, cũng theo báo cáo, các công ty trong ngành công nghệ cao - bao gồm sản xuất ô tô, truyền thông và tài chính - rất hào phóng chi tiền thưởng cuối năm cho nhân viên. Trong đó, người lao động thuộc ngành sản xuất ô tô nhận được tiền thưởng cao nhất với khoảng 21,3% người được khảo sát cho biết được thưởng 10.000 nhân dân tệ (tương đương hơn 34 triệu đồng).
Ông Li Qiang, Phó Chủ tịch Zhaopin, cho biết lý do chính khiến tiền thưởng giảm chung ở nhiều ngành nghề là bởi doanh thu của các công ty sụt giảm. "Các công ty thường dành một phần lợi nhuận để thưởng cho người lao động khi có doanh thu tốt trong năm. Tuy nhiên, có thể giảm quy mô hoặc hủy thưởng cuối năm nếu doanh thu không được tốt" - ông Li Qiang cho hay.
Ở nền kinh tế số 2 thế giới, nhân viên văn phòng tại Bắc Kinh nhận được mức thưởng cuối năm cao nhất, trung bình khoảng 10.298 nhân dân tệ (hơn 35 triệu đồng), theo sau là Thượng Hải với 10.070 nhân dân tệ và Thâm Quyến với khoảng 9.971 nhân dân tệ.
Ngành tài chính, ngân hàng kỳ vọng vào năm 2024
Các cuộc xung đột ở Ukraine, Trung Đông cũng như căng thẳng giữa phương Tây và Trung Quốc đã khiến các lãnh đạo ngân hàng đầu tư trên toàn cầu đưa ra quyết định thận trọng, gác lại hầu hết giao dịch trừ những khoản tái cấp vốn cấp bách.
Ông Vis Raghavan, đồng Giám đốc Ngân hàng Đầu tư Toàn cầu JP Morgan, nhận định hiện nay "không phải là thời điểm tồi tệ để làm nhân viên ngân hàng nhưng không thể khiến mọi người bận rộn và làm việc hiệu quả".
Theo báo cáo tháng 11-2023 của công ty tư vấn tiền lương Johnson Associates, tiền thưởng của các cố vấn phụ trách những thương vụ sáp nhập giảm tới 25% trong năm 2023. Tiền thưởng cho các nhà giao dịch cũng được cho là không đạt kỳ vọng.
Năm 2024, triển vọng về tiền thưởng có thể tươi sáng hơn khi các giám đốc điều hành ở Phố Wall dự báo hoạt động mua bán, sáp nhập sẽ tăng tốc. Ông Stephane Rambosson, đồng sáng lập Công ty tuyển dụng Vici Advisory (Anh), cảnh báo nếu các doanh nghiệp không trả thưởng cho những nhân viên giỏi nhất khi hoạt động kinh doanh khởi sắc vào năm nay thì sẽ có nguy cơ bị "chảy máu chất xám".
