Hẻm bị “xẻ thịt”

Không chỉ lề đường, vỉa hè bị các hộ dân lấn chiếm buôn bán, giữ xe mà hiện nay rất nhiều con hẻm lớn, nhỏ ở các quận trung tâm TPHCM - nơi đang thực hiện chủ trương xây dựng nếp sống văn minh đô thị của UBND TP - cũng bị người dân trưng dụng làm nơi buôn bán.

Nghịch lý ở chỗ: Dù buôn bán cản trở lối ra vào, mất mỹ quan đô thị và dễ gây tai nạn giao thông nhưng những người buôn bán vẫn... mở rộng việc kinh doanh vì hằng tháng họ đã đóng tiền cho chính quyền địa phương.

Những hộ lấn chiếm hẻm 353 Phạm Ngũ Lão, quận 1-TPHCM để buôn bán, hằng
tháng phải đóng cho phường từ 60.000 đồng đến 300.000 đồng. Ảnh: T.HỒNG

Dân bán, phường thu tiền

Hẻm 353 Phạm Ngũ Lão (phường Phạm Ngũ Lão, quận 1-TPHCM) có chiều rộng chưa đầy 3 m hiện đang bị hàng chục hộ dân chiếm dụng làm nơi buôn bán và trở thành một cái chợ chồm hổm. Ngay đầu hẻm là quán hủ tiếu, cà phê, cơm được bày bán công khai với bàn ghế, tủ kiếng; bên trong là hàng trái cây, rau củ quả được bày la liệt dưới đất. Vô sâu nữa là hàng tôm, cá, tạp hóa, thức ăn.

Một chủ quán cà phê trong hẻm cho biết: “Chợ” này có từ lâu, đa số là dân địa phương nghèo được chính quyền ưu ái cho bán, còn dân lạ đẩy xe đến đây bán là bị đuổi ngay. Đổi lại, hằng tháng, mỗi tiểu thương phải đóng cho phường từ 60.000 đến 300.000 đồng, tùy mặt hàng buôn bán, diện tích kinh doanh.

Những hộ ở đầu hẻm 353 Phạm Ngũ Lão phải đóng tiền cho phường cao hơn. Chị N.T.T.Y, bán phở, cho biết: “Trước đây mỗi ngày, tôi phải nộp 2.000 đồng nhưng giờ đến cuối tháng, cán bộ phường tới thu một lần luôn!”.

Cạnh đó là quán nước và quán cơm của anh Đ.V.H, mỗi tháng gia đình anh cũng phải đóng 60.000 đồng cho phường. Riêng chị L.T.B.P, bán trái cây, phải đóng khoản tiền cao gấp 5 lần so với những người khác.

Đưa cho chúng tôi xem hóa đơn phường thu của chị 264.000 đồng trong tháng 8-2009, chị P. than: “Tháng nào tôi cũng đóng 500.000 đồng tiền mặt bằng cho chủ nhà và gần 300.000 đồng cho Nhà nước. Buôn bán ế ẩm lại phải đóng nhiều khoản nên tiền lời chẳng còn bao nhiêu!”.

Tại hẻm 136 Nguyễn Tri Phương (phường 9, quận 5-TPHCM), bà L.T.M, bán bánh mì, cho biết từ năm 2003 đến 2008, mỗi tháng gia đình bà phải đóng cho phường 150.000 đồng. Năm nay, nhà bà quá khó khăn nên bà đã làm đơn xin phường miễn nộp.

Bán nước uống sát bên xe bánh mì của bà M., hằng tháng, chị L.T.T.L cũng đóng cho phường 280.000 đồng. Tại hẻm số 220/12 Trần Hưng Đạo (phường 11, quận 5), ông L.V.L, bán cơm đầu hẻm, cho biết mỗi tháng phường cho người xuống thu 270.000 đồng. Hai hộ bán nước uống và phở chung hẻm với ông L. cũng phải đóng tiền.

Đóng mà không biết tiền gì!

Khi hỏi về các khoản tiền hộ dân buôn bán phải đóng, hầu hết họ đều trả lời không biết đó là khoản tiền gì. Bà Kh. bán cơm lâu năm ở đầu hẻm 728 Trần Hưng Đạo (phường 2, quận 5) thật thà nói: “Mỗi tháng chỉ đóng 100.000 đồng, đổi lại được buôn bán kiếm sống cho cả gia đình thì cũng không là bao. Thà đóng tiền cho yên thân còn hơn bị đuổi chạy!”.

Cả những hộ dân trong hẻm 353 Phạm Ngũ Lão, 282 Cống Quỳnh cũng mù mờ không biết rõ. Bà H., bán cơm ở hẻm 282 Cống Quỳnh, thắc mắc: “Tôi vẫn đóng tiền và nhận biên lai hằng tháng nhưng công an quận vẫn dẹp đuổi. Hầu như tháng nào cũng bị đuổi 2 - 3 lần nhưng vì muốn yên ổn nên phải chịu!”.

Dọc hai bên hẻm 287 Nguyễn Đình Chiểu (phường 5, quận 3-TPHCM), người dân chiếm dụng buôn bán đủ loại mặt hàng. Chị Thủy, bán nước mía, cho biết: “Ngoài phải trả tiền mặt bằng một ngày 40.000 đồng cho chủ nhà, hằng tháng, tôi còn phải đóng 30.000 đồng cho Hội Phụ nữ. Ở đây, ai cũng phải đóng, hộ nào khó khăn quá thì viết đơn xin miễn và phường chấp nhận”. Khi chúng tôi hỏi có biết khoản tiền đóng cho Hội Phụ nữ là tiền gì không, chị Thủy ậm ờ bảo không rõ!

Theo tìm hiểu của chúng tôi, khoản tiền mà hằng tháng những người lấn chiếm hẻm để buôn bán nộp cho phường được gọi là “thuế hoa chi”. Sau khi đóng tiền, người dân sẽ nhận được biên lai thu tiền phí, lệ phí ghi rõ ngày, tháng và người thu ký tên. Số tiền này theo giải thích của nhiều cán bộ phường cho người dân thì sẽ nộp vào quỹ phường để chăm lo người nghèo hoặc ủng hộ đồng bào bị lũ lụt (!?).

TPHCM đang tích cực xây dựng nếp sống văn minh đô thị, lòng lề đường, các con hẻm đang được chấn chỉnh từ nay đến Tết Canh Dần để thông thoáng, văn minh nhưng nhiều con hẻm vẫn được các phường “khai thác” tối đa để thu tiền. Điều này lý giải vì sao việc chấn chỉnh, sắp xếp lại trật tự lòng lề đường, các con hẻm ở TPHCM không đạt hiệu quả.