Tôn vinh 5 “báu vật sống” của cổ nhạc VN

Trước thềm đêm diễn, tại cửa Ngọ Môn, 5 nghệ nhân này được đón tiếp theo nghi thức tiếp sứ thần thời xưa với hai hàng lính kỵ cầm cờ, lọng và lỗ bộ. Trên lối vào sân khấu chính, nghệ nhân và khách mời bước trên chiếu hoa cạp điều dài 300 m được trải từ Ngọ Môn vào tận sân Đại triều Điện Thái Hòa.

Chiếc chiếu hoa đặc biệt này được ghép từ 30 chiếu cạp điều, mỗi chiếc dài 10 m, do các nghệ nhân ở tỉnh Thái Bình dệt. Cũng trong đêm lễ, lần đầu tiên nghi thức đốt đình liệu được phục dựng với 12 cây đình liệu bằng hoa và sáp được thắp lên ở khu vực cầu Trung đạo. 1.000 bát nến hoa sen được sắp đặt thành hai chữ VẠN THỌ tại sân Hạ Đại triều để cầu chúc 5 nghệ nhân sống lâu.

Ca Huế và ca trù là báu vật văn hóa tinh thần của người Việt. Trải qua nhiều biến động của lịch sử và thời gian, hai loại cổ nhạc này đã có những thay đổi rất lớn. Hiện, các nghệ nhân còn sót lại của ca Huế và ca trù tuổi đều đã từ 79 đến 100 nên việc tôn vinh họ là một hoạt động ý nghĩa.

Nghệ nhân ca trù Phó Thị Kim Đức, 79 tuổi, ca nương còn sót lại của giáo phương ca trù Khâm Thiên xưa, là gương mặt đại diện cho loại hình cổ nhạc này. Hiện cả nước chỉ còn 21 nghệ nhân hát ca trù, tất cả đều đã cao tuổi và chỉ 12 người trong số họ có khả năng truyền dạy ca trù cho các thế hệ đào nương kế cận. Tại buổi lễ tôn vinh, nghệ nhân Kim Đức đã ca Tỳ bà hành và ngâm bản Dâng hương. Điệu múa Dâng hương theo lối cổ xưa cũng được nhóm ca trù Tràng An phục dựng, tái hiện.

Các nghệ nhân ca Huế được tôn vinh là cụ Minh Mẫn, 85 tuổi và nghệ nhân Thanh Hương, 81 tuổi. Cả hai là bậc thầy trong làng ca Huế hiện nay. Họ còn lưu giữ và ca được những bản ca Huế cổ điển mà hiếm nghệ sĩ ca Huế nào biểu diễn được.

Trong buổi lễ, cụ Minh Mẫn trình bày hai bản Long ngâm của nhã nhạc và ca Huế. Lời cổ của bản Long ngâm hiện nay chỉ còn bà nhớ rõ. Hai nghệ nhân nam về nhã nhạc được tôn vinh là cụ Lữ Hữu Thi, 100 tuổi và cụ Trần Kích, 89 tuổi. Nghệ nhân dân gian Lữ Hữu Thi là nghệ nhân cao tuổi nhất trong các nghệ nhân của dàn nhạc triều Nguyễn hiện còn sống.

Hiện cụ có thể biểu diễn thành thạo 20 bài nhạc lễ cung đình và là người duy nhất còn nhớ được toàn bộ 7 bản Thài cổ dùng trong lễ tế Nam Giao. Cụ Trần Kích là người chơi được 7 loại nhạc cụ trong các thể loại của nhã nhạc.

Đến nay, ông đã nghiên cứu cách ký âm hoàn chỉnh, góp phần ghi lại được 30 bài bản về Đại nhạc và Tiểu nhạc. Trong đêm này, hai lão nghệ nhân biểu diễn hòa tấu bản nhạc Đăng đàn cung - bản nhạc trong hệ thống Đại nhạc của nhà Nguyễn.