xem thêm
An Giang
Bình Dương
Bình Phước
Bình Thuận
Bình Định
Bạc Liêu
icon 24h qua
Đăng nhập
icon Đăng ký gói bạn đọc VIP

“Người phản biện” ngành giáo dục

Thái An thực hiện

Nếu có thể nói gọn trong một câu, trường hợp này đúng với GS-TSKH Nguyễn Xuân Hãn. Nhưng đó là “phản biện” đáng yêu đối với hầu hết những người quan tâm, lo lắng cho ngành giáo dục; kể cả những người lãnh đạo ngành giáo dục, có thể khó chịu nhưng họ cũng phải thừa nhận những căn cứ khoa học thuyết phục ông đưa ra

Với trách nhiệm của một nhà khoa học, ông tự nguyện tham gia phản biện hầu hết các chính sách lớn –nói đúng hơn là quốc sách – của ngành giáo dục. Tham gia giám sát phản biện xã hội trong giáo dục-khoa học, đổi mới giáo dục đại học, góp ý chương trình và biên soạn sách giáo khoa (SGK)...

Gần đây nhất, “quả bom tấn” trong ngành giáo dục: Doanh thu của NXB Giáo dục lên tới 100 triệu USD/năm dựa trên sự độc quyền làm và in SGK, ông cũng là một trong những nguồn phát ra. “Chính xác hơn, tôi chỉ là người tập hợp, đưa thông tin này đến với công luận, xã hội” - GS Nguyễn Xuân Hãn “đính chính”. “Doanh thu chứ không phải lợi nhuận trên 100 triệu USD/năm của NXB Giáo dục mà GS Nguyễn Lân Dũng đưa ra” - ông Hãn chữa lại.

Với sự cẩn thận, chính xác của một nhà khoa học, ông trích dẫn các số liệu cụ thể... Những luồng thông tin này, trong đó có thể có vai trò của ông đã được sự quan tâm của nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt. Mới đây, như Báo Người Lao Động thông tin, nguyên Thủ tướng đã có thư gửi Ban chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, nêu những bất cập trong việc xuất bản SGK của NXB Giáo dục.

“Độc quyền in sách còn tệ hại hơn cả sự ngu dốt”

. Phóng viên: Thưa GS, xin GS lý giải thêm về con số 100 triệu USD?

GS-TSKH Nguyễn Xuân Hãn có 65 công bố khoa học, trong đó gần 50 công trình đăng trên các tạp chí quốc tế, được thưởng Huy chương Vì sự nghiệp khoa học - công nghệ, Huy chương Vì sự nghiệp giáo dục, Huy chương Vì sự nghiệp khuyến học. Năm 1998, ông được Thủ tướng bổ nhiệm là ủy viên Hội đồng Giáo dục quốc gia.

Hiện là ủy viên thường vụ Hội Vật lý Việt Nam, thư ký hội đồng biên tập sách dạy vật lý, toán cho bậc đại học, trên đại học; Tổng biên tập tạp chí Vật lý Ngày nay; giảng dạy và nghiên cứu tại Đại học Quốc gia Hà Nội.

- GS Nguyễn Xuân Hãn:

Doanh số 100 triệu USD của NXB Giáo dục dựa vào số liệu của Cục Xuất bản (Bộ VHTT) và số tem “chống in lậu” do NXB này sử dụng. Năm 2001, tổng số xuất bản phẩm được xuất bản và phát hành là 237,76 triệu bản với tổng doanh thu 1.705 tỉ đồng, trong đó riêng NXB Giáo dục đã chiếm 200 triệu bản ấn hành (mỗi con tem 40 đồng, 8 tỉ tiền tem), tương đương 84% lượng in ấn cả nước, vào khoảng 1.434,2 tỉ đồng. Vào thời điểm đó, tương đương 100 triệu USD. Kể từ đó đến nay, lượng phát hành sách của NXB này tăng 10%/năm. Trước khi đưa ra công luận, tôi đã lưu ý sự không bình thường này với những người có trách nhiệm, kể cả giám đốc NXB Giáo dục tại Văn phòng Chính phủ.

. Ông đã đón nhận thông tin Phó Thủ tướng Trương Vĩnh Trọng chỉ đạo tiến hành thanh tra tài chính và việc xuất bản SGK như thế nào?

- Tôi không bất ngờ! Đáng ra đã phải làm việc này từ lâu. Làm gì có quốc gia nào thay SGK xoành xoạch hằng năm như ta? Lãng phí khủng khiếp. Năm nào cũng thay đổi SGK có rất nhiều cái tai hại. Đó là phản ánh hình ảnh của một nền giáo dục không ổn định, bất bình thường. Với các nước, ngay cả ở Mỹ, SGK cũng được sử dụng nhiều năm, ở thế hệ chúng tôi là 30 năm.

Theo những số liệu thống kê, có thể khẳng định mỗi đầu sách khi thay mới, NXB có thể lãi tới cả triệu USD, đồng nghĩa với việc 1 triệu USD khác (sách của năm trước) chỉ còn giá của... giấy vụn! Một thực tế đang tồn tại trong ngành giáo dục từ hàng chục năm nay là học sinh phổ thông đã bị “bội thực” SGK, năm nào cũng bị ấn thêm SGK; ngược lại ở bậc ĐH “đói” giáo trình. Ấy thế mà người ta cứ nhào vào đòi làm SGK còn giáo trình chả mấy ai màng.

Cái tội không có chương trình chính thức, SGK chuẩn

. GS có suy nghĩ gì về sự độc quyền của NXB Giáo dục trong việc in SGK?

- Sự độc quyền ấy sinh thêm lắm cửa quyền. Theo số liệu do chính NXB Giáo dục công khai, để trung bình mỗi học sinh có một bộ sách mới thì NXB Giáo dục phải in khoảng 340 triệu bản. Nhưng năm nào NXB này cũng chỉ in một nửa số đó. Họ chỉ cần thay vài trang trong chương trình sách, năm nay bài tập ở trang 5, năm sau chỉnh sửa sang trang 7 thế là lại in sách mới.

Chả thế mà có học sinh nói với tôi rằng: “Bài tập thầy giao ở trang 5 nhưng sách của em lại ở trang 8”. Theo tôi, đây là hành vi gian dối trong giáo dục để trục lợi.

. Theo GS, ai là người phải chịu trách nhiệm?

- Theo Hiến pháp và luật pháp, trách nhiệm của việc thay SGK không chỉ riêng Bộ trưởng Bộ GD-ĐT. Ý nghĩa của chương trình SGK rất quan trọng. Chương trình là cốt lõi nền học, SGK là tài liệu mang tính pháp lý trong dạy và học.

25 năm nay VN không có chương trình chính thức, không có SGK chuẩn với nghĩa khoa học. Tất cả giao khoán cho Bộ GD-ĐT! Không một người có trách nhiệm nào trả lời trước Quốc hội và nhân dân để ổn định giáo dục phổ thông.

. Cũng có một số GS là đại biểu Quốc hội cho rằng chỉ cần 1 chương trình là có thể có nhiều bộ SGK?

- Đông tây kim cổ, chương trình chỉ có một. SGK thì phải hiểu là từ lớp 1 đến lớp 12 và phải có tư tưởng học thuật, chứ không phải là có 2 người (hay nhóm) khác nhau viết thì thành ra 2 bộ SGK như cách hiểu ở VN hiện nay. Ví dụ, ở ngành sinh vật học, có 3 cách viết SGK: 1/ Từ đơn giản, cụ thể đến phức tạp; 2/ Ngược lại cách 1; 3/ Viết theo kiểu thực nghiệm. Tuy nhiên, ở những nước còn giữ chế độ thi cử như VN mình, người ta phải chọn lấy một bộ chính thức (bộ này phải thực sự phổ thông, dễ học, dễ hiểu, dễ nhớ), các bộ còn lại chỉ có tính tham khảo. Chính vì cái cách làm theo kiểu 2 người viết thành

2 bộ SGK ấy nên kỳ thi ĐH năm 2003 mới có chuyện đề thi môn vật lý không chuẩn; đầu tiên là các giáo viên chấm thi rồi đến các nhà chuyên môn tranh luận, “nóng” gần tháng trời. Ấy chỉ vì cái tội không có SGK mang tính “pháp lệnh” chuẩn để tham chiếu xem ai đúng, ai sai.

Cách làm SGK phổ thông hiện nay giống như việc xây tòa nhà giáo dục 12 tầng, mỗi tầng một người xây một kiểu bởi chẳng có thiết kế tổng thể cũng như chi tiết chuẩn cho cả tòa nhà. Viết đến đâu, thay “cuốn chiếu” đến đấy, chứ không chịu làm xong cả 12 lớp rồi mới thay. “Đó là cách làm kiểu nông dân!”.

. Phàm việc gì nói cũng dễ hơn làm. Vậy nếu được giao trọng trách xây dựng chương trình, biên soạn SGK ông có thể làm tốt như ông nói?

- Năm 1945, sau Cách mạng Tháng Tám, GS Hoàng Xuân Hãn chỉ trong vòng 2 tháng đã biên soạn xong cả chương trình SGK. Cái chương trình SGK chuẩn bị “vội vàng khoa học” ấy thế mà vẫn sử dụng được ổn định ở miền Bắc cho đến năm 1954; ở miền Nam lâu hơn, đến tận 1972. Năm 1955, GS Nguyễn Văn Chiển và GS Hoàng Tụy cũng chỉ mất 6 tháng cho công việc này và đã được sử dụng ổn định tới 35 năm.

Giữa năm nay, GS Trần Hữu Tá từ TPHCM cũng có gọi điện ra hỏi: Tại sao có thể làm được trong thời gian ngắn và ít tiền như vậy? Tôi trả lời rằng phải tập hợp trí tuệ trong Nam, ngoài Bắc. Kinh nghiệm quý báu của lớp trí thức cách mạng lão thành như ông Lê Văn Giạng, GS Nguyễn Văn Chiển, GS Hoàng Tụy, nhà giáo Lê Hải Châu... trong việc thiết kế chương trình và biên soạn SGK là rất quý báu. Rồi việc kế thừa của lớp trước thôi cũng đã rút ngắn đáng kể thời gian. Tôi đã đối chiếu chương trình SGK của miền Bắc, miền Nam trước 1975 (chỉ lược bớt một số phần không phù hợp) với sách của các nước tiên tiến như Mỹ, Nga hiện nay thì cơ bản là giống nhau.

Trên cơ sở hiện đại hóa kinh nghiệm này của các năm 1945, 1955, 1975 và đội ngũ trí thức hiện có, không có gì là không thể. Xin khẳng định, việc chuẩn bị và biên soạn chương trình SGK từ lớp 1đến lớp 12 sẽ được hoàn tất và có thể triển khai ngay trong năm học tới.

Luật hóa việc thay SGK, sự độc quyền tự “teo” luôn

. Thưa GS, cũng có một số ý kiến cho rằng để phá thế độc quyền này, tốt nhất là xã hội hóa, cho các NXB khác, tư nhân cùng làm SGK?

- Chưa chắc! Chuẩn giáo dục gần 30 năm nay, lãnh đạo ngành giáo dục thực thi nhiều biện pháp nhưng có ra đâu. Có cho tư nhân làm cũng chẳng giải quyết được.

. Vậy GS sẽ làm gì, nếu đóng góp của GS được lắng nghe, áp dụng?

- Không phải ý kiến của tôi mà là những kinh nghiệm tôi học hỏi, chắt lọc được từ kinh nghiệm trong và ngoài nước. Tất cả các NXB phải chịu trách nhiệm về nội dung, in ấn; riêng SGK thì NXB chỉ là phương tiện của các nhà khoa học. Bản thảo chương trình SGK là công trình khoa học cấp quốc gia. Sau khi bản thảo đã được hoàn chỉnh, NXB nào cũng có thể in được.

Tất cả các nước đều có chế tài, SGK phải được sử dụng ổn định, ít nhất là sau 10 năm mới được thay. Nếu làm được như thế, tự thân NXB Giáo dục cũng sẽ “teo” đi rất nhiều mà cũng chẳng ai còn buồn nhảy vào cạnh tranh. Hiện nay, tất cả do NXB Giáo dục làm tất, từ chịu trách nhiệm biên soạn nội dung đến in ấn.

Việc làm đầu tiên: Lại vẫn là... ổn định chương trình SGK!

. Vốn đã nổi tiếng với tư cách “nhà phản biện” ngành giáo dục, GS cũng đã tự ứng cử vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X hồi tháng 4-2006 vừa rồi. Vậy giả dụ, khi đó nếu trúng cử, GS sẽ làm việc gì đầu tiên?

- Ổn định chương trình SGK! Năm nay Nhà nước đầu tư cho ngành giáo dục 3,5 tỉ USD, chưa kể tiền đóng góp của dân, rồi hàng chục dự án vay của nước ngoài cũng gần 100 triệu USD... Chỉ khi nào ổn định được nền giáo dục thì VN mới tránh được sự thất thoát, lãng phí trong giáo dục.

. Năm 2007 tới đây, cả nước sẽ bầu Quốc hội khóa XII, ông còn đủ nhiệt huyết và sự tự tin để tự ứng cử tiếp?

- Tôi chưa biết!

. Xin trân trọng cảm ơn GS.

Lên đầu Top

Bạn cần đăng nhập để thực hiện chức năng này!

Bạn không thể gửi bình luận liên tục. Xin hãy đợi
60 giây nữa.

Thanh toán mua bài thành công

Chọn 1 trong 2 hình thức sau để tặng bạn bè của bạn

  • Tặng bằng link
  • Tặng bạn đọc thành viên
Gia hạn tài khoản bạn đọc VIP

Chọn phương thức thanh toán

Tài khoản bạn đọc VIP sẽ được gia hạn từ  tới

    Chọn phương thức thanh toán

    Chọn một trong số các hình thức sau

    Tôi đồng ý với điều khoản sử dụng và chính sách thanh toán của nld.com.vn

    Thông báo